BYĆ PRZYJACIELEM

LASU I PRZYRODY

CO PRZEZ TO ROZUMIESZ?

Opracowały:

Magdalena Moskalik  i  Paulina Wychowska

pod kierunkiem

nauczyciela przyrody Marioli Turowskiej-Moskalik

Magdalena Moskalik – uczennica klasy VI , lat 12

Paulina Wychowska - uczennica klasy VI , lat 12

Szkoła Podstawowa Janów

ul. Szkolna 2  42-253 Janów

powiat częstochowski

nr tel. szkoły 034 3278 009

nr tel. opiekuna 660 461 423

nr fax. 034 3278 009

Przylaszczka i zawilec w rezerwacie Parkowe

Magdalena Moskalik

PREZENTY  OD LASU ?

Być przyjacielem lasu i przyrody to wsłuchać się w jego możliwości i potrzeby.

Możliwości lasów uwidaczniają się na różnych płaszczyznach. . Pełnią one funkcje ekologiczne , społeczne i gospodarcze.

Znaczenie  lasów nie ogranicza się do stwarzania  jedynie głębokich doznań  estetycznych. Rozliczne formy, bogactwo pięknych kształtów i barw zachwycają nas i czynią nasze usposo­bienie życzliwszym i łagodniejszym a wielorakie funkcje na stałe nas z nimi wiążą:

Zdjęcie: Wczesna wiosna w buczynie. M. Moskalik

- Lasy są największą na świecie „fabryką” tlenu  (O₂ ) ,jednego ze składników powietrza, bez którego życie na ziemi nie jest możliwe. Ten cudowny gaz powstaje w zielonych częściach roślin jako produkt uboczny w procesie fotosyntezy. Jest ona procesem anabolicznym w trakcie którego z prostych substancji nieorganicznych  jak dwutlenek węgla CO₂ i woda H₂ O  z udziałem  energii świetlnej powstają związki organiczne węglowodany  ( cukry proste)      i oczywiście pożądany  przez nas tlen . W formie sumarycznej przebieg fotosyntezy można zapisać jako:

6H₂O + 6CO₂ + energia świetlna → C₆H₁₂O₆ + 6O₂ ;

- Lasy są miejscem rekreacji, turystyki i  wypoczynku. Wytwarzany w ich wnętrzu fitoklimat wpływa kojąco na cały ustrój człowieka, łagodzi, rozluźnia i regeneruje. Odgłosy lasu, takie jak szum drzew i liści, świergot ptaków wywołują uczucie spokoju i równowagi. Leśne refleksy świetlne wzbudzają przyjemne odczucia , oddziałując na nasze fale mózgowe.                      Fitoklimat w lasach mieszanych działa pobudzająco na ośrodek nerwowy wzmacniając aktywność i usuwając zmęczenie;

-Lasy bezpośrednio jak i pośrednio wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne ludzi. Wydzielają szereg substancji bakteriobójczych, mających zbawienny wpływ na stan zdrowia człowieka .W lasach sosnowych unoszą się olejki lotne, które dezynfekują drogi oddechowe, uspokajają, rozszerzają naczynia krwionośne przyspieszając tworzenie przeciwciał.                               Uzyskiwana w lasach terpentyna służy w medycynie do nacierań, jako środek leczniczy w zapaleniu opłucnej, uśmierzania nerwobóli i odmrożeniach.          Do ziół leśnych leczących wielorakie dolegliwości należą: brzoza, dąb, głóg, jałowiec, kopytnik, kruszyna, lipa, mącznica, narecznica samcza, pokrzywa, wierzba, itd.;

- Lasy zatrzymują znaczne ilości wód opadowych i opóźniają ich spływanie do rzek. Zapobiegają tym samym powodziom i lawinom;

- Lasy chronią glebę przed jej niszczeniem (erozją) – wypłukiwaniem, zmywaniem i wywiewaniem;

- Lasy są filtrem zanieczyszczeń powietrza, które zatrzymują często kosztem zdrowia drzewostanu ;

- Lasy utrzymują optymalną dla rozwoju świata organicznego wilgotność powietrza. Gromadzą ogromne ilości wilgoci dzięki mikoryzie drzew i grzybów, wydalając ją w okresie suszy , stabilizują tym klimat;

- Lasy dostarczają glebie składników pokarmowych;

- Lasy są miejscem tworzenia różnorodnych form użytkowania przez społeczność lokalną. Mogą powstawać w miejscach zagospodarowania terenów zdegradowanych i gleb marginalnych wzbogacając rynek pracy;

- Lasy pełnią ogromnie ważną role w gospodarce.
Dostarczają żywicy i drewna wykorzystywanego do produkcji tarcicy, płyt pilśniowych i wiórowych, stolarki budowlanej, mebli i papieru.
Z runa leśnego pozyskuje się  m.in. grzyby i jagody, owoce leśne (dziki bez, głóg, jarzębina, jeżyna, malina, leszczyna, poziomka, róża, tarnina, żurawina, rokitnik, porzeczka …).
Lasy są miejscem polowań, które dostarczają państwu niebagatelnych dochodów z mięsa (dziczyzny), skór, futer i poroży.
W lasach swoje składniki odnajduje również przemysł kosmetyczny. Podczas ekstrakcji cetyny wytwarzane są olejki eteryczne do wyrobu perfum, wód kolońskich kwiatowych, mydeł, past, środków zapachowych i innych.            Młode pędy drzew stanowią karmę dla zwierząt gospodarskich, są przerabiane na mączkę paszowo –witaminową i kiszonkę.                                                     Mniejsze znaczenie ma obecnie leśne pszczelarstwo i hodowla jedwabnika dębowego.

NAJWIĘKSZE FABRYKI TLENU NA ŚWIECIE

Główne zbiorowiska leśne na Ziemi to tajga, lasy liściaste i lasy tropikalne.

Najdalej wysunięte na północ obszary leśne to lasy borealne – tajga. Ich ogromne, ciemne drzewostany iglaste ( sosna, jodła, świerk)  rozciągają się na przestrzeni przekraczającej 12 000 km² . Znajdują się one na północy Syberii, Europy Wschodniej, Skandynawii, Kanady i Alaski formując pas o szerokości 2000 km. Są to stosunkowo młode ekosystemy, które rozwinęły się po ustąpieniu zlodowacenia ok. 10 000 lat temu.

Gałęzie drzew tajgi są przystosowane do utrzymywania ciężaru śniegu, ich wysmukłe giętkie pnie są odporne na silne wiatry. System korzeniowy sięga płytko, by nie dochodzić do wiecznej zmarzliny.

Lasy borealne są jednym z najmniej zniszczonych środowisk na świecie. Są enklawą dzikiej przyrody , jednak w szybkim tempie postępuje wyręb drzew do celów przemysłowych.

Strefa lasów liściastych ulega dominującemu wpływowi zmian pór roku. Lasy strefy umiarkowanej rozwijają się w zmieniających się warunkach.. Muszą przetrwać zimę , aby najlepiej wykorzystać wiosnę i lato. Lasy liściaste to naturalne ekosystemy w strefie umiarkowanej Europy , Ameryki Północnej i Południowej.

W drzewostanie lasów liściastych wyróżniamy: dąb, amerykański biały orzech, klon, jesion, buk, grab, olcha.

Gleby tych lasów  doskonale nadają się do celów rolniczych i z tego powodu wiele obszarów lasów liściastych zostało wycięte przez człowieka.

 Na hektarze tropikalnych lasów deszczowych może występować  200 gatunków drzew, podczas gdy na takim samym obszarze najbogatszego  lasu strefy umiarkowanej rośnie najwyżej 25 gatunków. Tropikalne lasy deszczowe istnieją nieprzerwanie od 60 milionów lat. Zajmują one obszar Niziny Amazonki, Kotliny Kongo i Archipelagu Malajskiego.

Drzewostan lasów tropikalnych stanowią mahoniowce, hebanowce, palmy  i drzewa giganty – puchowce sięgające 60-80 m.

Korzenie drzew w lesie deszczowym rzadko wnikają w glebę głębiej niż na 45 cm . Składniki pokarmowe znajdują się tylko blisko powierzchni gleby, ponieważ woda deszczowa szybko drenuje i odparowuje. Aby utrzymać się w pozycji pionowej drzewa wytwarzają korzenie podporowe, które wyrastają z pnia nawet na wysokości 5 metrów.

Obecnie lasy deszczowe są wycinane dla ich drogiego drewna. Jeżeli niszczenie utrzyma się na obecnym poziomie to lasy deszczowe znikną z powierzchni Ziemi. Wyrąb i wypalanie roślinności po wycięciu lasu  niszczy cienką warstwę gleby i zanieczyszcza atmosferę  ogromną ilością dwutlenku węgla.

LASY  OJCZYSTE

Lasy w Polsce są otwarte dla wszystkich, można w nich spędzać czas na spacerach, obserwacji przyrody, zbieraniu jagód i grzybów itd.

Zajmują one 9 mln. ha , pokrywając prawie 29 % kraju. Największa lesistość występuje w województwach : pomorskim, lubuskim, podkarpackim, zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim i śląskim.

Królową polskich lasów jest sosna zwyczajna tworząca zbiorowisko roślinne zwane borem.

Pozostałe zbiorowiska występujące w Polsce to położone wzdłuż rzek lasy łęgowe tworzone przez wierzby, wiązy i topole.

Zbiorowiska występujące w miejscach bardzo wilgotnych to olsy. Tworzą je głównie olsze czarne, wierzby, brzozy i jesiony.

Lasy liściaste wymagające żyznej gleby to grądy. Porastają w nich dęby, graby, klony i lipy. W Polsce  występują na Mazurach  i Polesiu.

Lasy liściaste występujące na Pomorzu, wyżynach i w górach zwane są buczynami. W tych zbiorowiskach występują głównie buki, jawory i wiązy.

Spotykamy również w naszych lasach drzewa tworzące mniejsze zbiorowiska. Należą do nich:  jodły, świerki, modrzewie i cisy.

Lasy w Polsce współtworzą lasy strefy umiarkowanej, dlatego rozwijają się one zgodnie z czterema porami roku. Wszystkie warstwy lasu (ściółka, runo, podszyt, korony drzew) tętnią życiem. Stanowią ekosystem wyciszający się na okres zimy i rozrastający się wiosną do jesieni.

„Liść klonu”

Spadł na ziemię dziś

zielony piękny liść.

Wiatr go bujał

w wszystkie strony,

ach, szumiały

Stare klony.

Liść zatrzymał się

w mym oknie.

Martwię się

bo na nim moknie.

I coś stało się z jego zielenią,

bo uśmiecha się do mnie czerwienią.

                                              Magdalena Moskalik

Powierzchnia lasów w gminie Janów ,  której mieszkamy wynosi 7511 ha. Wskaźnik lesistości jest większy niż przeciętnie w Polsce  i wynosi 28%. Główne zbiorowiska leśne to bory sosnowe, których drzewostan buduje sosna zwyczajna z domieszką brzozy brodawkowatej, topoli osiki, dębu szypułkowego i bezszypułkowego oraz kruszyny pospolitej.

Sosna

Sosna,

to ona jest jak wiosna,

zieleni się przez cały rok

i śledzi Słońca każdy krok.

                       Magdalena Moskalik

Na obszarze gminy występują również buczyny : żyzna buczyna sudecka, żyzna buczyna karpacka, ciepłolubna buczyna storczykowa i kwaśna buczyna niżowa. Są one widoczne z daleka, gdyż porastają najwyższe wzniesienia. Drzewostan stanowią buki, graby z domieszką dębu bezszypułkowego i brzozy brodawkowatej.

Grunty Państwowego Gospodarstwa Leśnego stanowią 83% lasów w gminie. Lasy administrowane są przez Nadleśnictwo Złoty Potok. Nasi uczniowie  stale współpracują z Nadleśnictwem w Złotym Potoku w ramach działań szkolnego koła LOP.

CO POWINNO NIEPOKOIĆ CZŁOWIEKA – PRZYJACIELA LASU I PRZYRODY?

Potrzeby  lasów  wynikają najczęściej ze szkodliwej działalności człowieka niszczącej środowiska leśne. Cywilizacja stworzona przez nas niesie różne zagrożenia:

- pożar,

- nadmierna wycinka,

- kwaśne deszcze,

- ocieplenie klimatu - kataklizmy,

- skażenie gleby.

- ginące zwierzęta

         Lasy są bardzo cenne, wręcz niezbędne  dla ekosystemu Ziemi. Człowiek winien uczynić wszystko by je chronić. Może czynić to w postaci ochrony państwowej poprzez  parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, ochrona gatunkowa czy ochrona ekosystemów bądź przez zmianę mentalności, przyzwyczajeń i zachowań.

         Każdego roku w polskich lasach zdarza się od 3 do 8 tysięcy pożarów. Są one poważnym zagrożeniem dla lasów. Powstają one najczęściej w lecie podczas suchej i wietrznej pogody. Ogień niszczy całe zbiorowiska roślinne, na których odrodzenie czekać trzeba nawet kilkadziesiąt lat.

 Najłatwiej palą się lasy do 40 roku życia. Pożar lasu to szok i zagłada dla żyjących w nim organizmów żywych jak również katastrofa dla gleby i atmosfery.

Internet

Jako przyjaciele lasu winniśmy :

• nie zanieczyszczać lasów,
• nie rozpalać w lasach ognisk,
• nie wyrzucać niedopałków do lasu,
• budować sieć wież obserwacyjnych z obserwatorami,
• sadzić lasy wielokulturowe,
• oborywać działki leśne (dla zatrzymania ognia),
• zgłaszać  natychmiast pod nr 998 zauważone w lesie lub jego okolicy  zarzewie ognia .

Zdjęcie: Spalone lasy w Beskidach M. Moskalik

Zdjęcie: Spalone lasy w Beskidach M. Moskalik

Ogromne niebezpieczeństwo dla przyrody stanowi również rabunkowa wycinka lasów. Lokalne wycięcie dużego obszaru roślinności prowadzi do erozji gleby i powodzi. W szerszej skali wycinanie i wypalanie lasów powoduje zwiększenie dwutlenku węgla w atmosferze .Gaz ten ogranicza odpływanie ciepła z Ziemi, czego skutkiem jest ogólne ocieplenie klimatu w wyniku efektu cieplarnianego.

Jako przyjaciele lasu winniśmy :

• rozsądnie prowadzić wyrąb drzew,
• uświadomić społeczność lokalną jak i społeczeństwa, że każda jednostka indywidualnie odpowiada za stan lasów –jako np. płuc Ziemi.
• zwrócić uwagę rządzących państwami na ubóstwo ludności zamieszkującej okolice lasów równikowych.- trzeba im pomóc by dla zabezpieczenia swych podstawowych potrzeb nie zniszczyli „fundamentów życia na Ziemi” – czyli lasów produkujących tlen,
• nie spalać odpadów czy paliw kopalnych, w wyniku czego emitowane są gazy cieplarniane do atmosfery.
  
  

         Kolejnym zagrożeniem dla lasów są różnego rodzaju zanieczyszczenia emitowane przez przemysł. Polska znajduje się w czołówce państw Europy pod względem stopnia zanieczyszczenia lasów przez trujące substancje „produkowane” przez przemysł. Tylko połowę lasów w Polsce można uznać za w miarę zdrowe.
         W niektórych częściach kraju stan zdrowotny lasów określa się jako klęskę ekologiczną. Szczególnie tragiczna jest sytuacja w Karkonoszach i Górach Izerskich(Sudety) – lasy zostały tam niemal całkowicie zniszczone.
Spośród rożnych gatunków drzew najbardziej wrażliwe na zanieczyszczenia to jodła, świerk, sosna, a z drzew liściastych dąb i buk. Jeżeli zanieczyszczenie powietrza w nadchodzących latach nie ulegnie zmniejszeniu, to za niespełna 20 lat nie będzie już prawie w Polsce zdrowych lasów, a na terenach o szczególnym zanieczyszczeniu przestaną one w ogóle istnieć.

Zanieczyszczenia wydalane do atmosfery z fabryk, hut, elektrociepłowni, rafinerii czy gospodarstw domowych łączą się z parą wodną spadając w postaci kwaśnych deszczów niszczących liście drzew , które nie mogą przeprowadzić fotosyntezy i obumierają 

Jako przyjaciele lasu winniśmy :

• zmniejszyć ilość zanieczyszczeń wydzielanych przez przemysł,
• ograniczyć transport samochodowy,
• segregować odpady,
• wdrażać recykling,
• sadzić więcej drzew liściastych bardziej odpornych na szkodniki i zanieczyszczenia,
• nie palić plastików i gum,
• ogrzewać domy energią alternatywną jak energia wiatrowa, wodna, słoneczna.

Nadmiernie stosowne środki ochrony roślin czy nie zabezpieczane wysypiska śmieci pozostawiają ogromne ilości zanieczyszczeń w glebie, z której spływająca woda przenosi je do miejsc, z których czerpią ją rośliny i ludzie – chorują i giną.

Jako przyjaciele lasu winniśmy :

• nie stosować bezmyślnie środków ochrony roślin,
• badać glebę czy wymaga i w jakim stopniu sztucznego nawożenia,
• nawozić ją obornikiem naturalnym,
• monokulturowych, bo sprzyja to szybszemu rozprzestrzenianiu się szkodników danego gatunku.

W ekosystemie leśnym swoje bardzo ważne miejsce mają zwierzęta. Ginący las niesie zagładę dla ogromnej ilości istot żywych. Ich rozwój to rozwój lasu.

 Jako przyjaciele lasu winniśmy :

• dbać aby środowisko zwierząt nie było zanieczyszczane,
• zmniejszać ilość wysypisk śmieci(już istniejących),
• nie krzyczeć w lesie,
• nie płoszyć zwierzyny bezmyślnie,
• nie wprowadzać psów bez smyczy do lasu,
• nie wyjmować ptasich jaj z gniazda,
• regularnie dokarmiać zwierzęta w okresie zimowym,
• nie zostawiać resztek jedzenia w lesie,
• nie karmić zwierząt przypadkowo spotkanych,
• umieszczać budki, w których ptaki mogłyby budować swoje gniazda,

• nie dotykać młodych zwierząt,
• nie ingerować bezmyślnie w życie dzikich zwierząt.

Jako przyjaciele lasu będziemy:

- w większym stopniu wykorzystywać produkty pochodzące z recyklingu , dzięki temu nie będziemy zużywać nowych dóbr przyrodniczych - często leśnych;
- zapobiegać pożarom i zaśmiecaniu lasów przez rozsądne i odpowiedzialne zachowanie się i upominanie i tłumaczenie innym;
- uświadamiać innym, że bez lasów nie będzie życia na Ziemi, dlatego wspólnie winniśmy dbać o naszą przyszłość;

-  sadzić nowe drzewa;

Zdjęcie: Sadzenie drzew w lesie. M. Moskalik

Zdjęcie: Młody las. M. Moskalik

- sprzątać po sobie i innych w lesie;

Zdjęcie: Po skończonych zajęciach ,uprzątnęliśmy las M. Moskalik.

- prowadzić edukację leśną;

Zdjęcie: Wstęp do zajęć w lesie  M. Moskalik

- szanować las  i dbać o jego dobra.

Literatura:

1. Podręczniki wyd. Rożak klasy IV-VI
2. Broszury informacyjne Nadleśnictwa
3. „Tajemnice natury – Encyklopedia Przyrodnicza” wyd. Muza SA

Chronisz las stosując się do tablic

Informacyjnych o lesie.

Zdjęcie M. Moskalik   Jak zachować się w lesie?

Chronić przyrodę, to chronić istoty

nawet najmniejsze.

Zdjęcie M. Moskalik   Mrowisko

Kochamy i szanujemy to co znamy.

Zdjęcie M. Moskalik   Badanie wieku drzewa.

Zdjęcie M. Moskalik   Znaczenie drzewa-gazetka ścienna.

Uczymy się o przyrodzie.

Zdjęcie P. Wychowska   Wystawa prac plastycznych „Poznaj, pokochaj, chroń”.

Zdjęcie P. Wychowska   Akademie „ W sprawie ochrony przyrody”.